GEOGRAFIA
Pojezierza bytowskiego

Bez polskich znaczków tutaj

Położenie i krajobraz

Region leży w strefie wododziałowej Pojezierza Zachodniopomorskiego i skrajnie północnych partii Pojezierza Południowopomorskiego. Naturalne granice rzeczne występują na zachodzie wzdłuż Kamienicy a na północy - wzdłuż Skotawy i Łupawy; granice jeziorne natomiast - nad jeziorami Mausz, Somińskim, Brzeźnem i Kamienicznym.
Ziemia bytowska ma niezwykle urozmaiconą rzeźbę terenu. Zawiera ona prawie wszystkie elementy krajobrazowe, jakie w swym erozyjnym działaniu pozostawiły lądolody skandynawskie i ich wody roztopowe. W epoce lodowcowej - pleistocenie - lądolody trzykrotnie pokryły Pomorze. W trzecim stadiale zlodowacenia, tzw. bałtyckim (ok. 20-15 tys. lat temu) nastąpił okres dłuższego postoju lądolodu na linii, którą wyznacza obecnie główny wał moren pomorskich. Idąc od południowego krańca regionu ku północy wyróżniamy cztery strefy geomorfologiczne: sandrów, moren czołowych, moren dennych i Pradolinę Pomorską. W południowo-wschodniej rubieży, w okolicy wsi Sominy, rozpoczyna się strefa sandrów i rozbudowuje się szeroko ku południowi do równiny zwanej Sandrem Tucholskim. Tę monotonną na ogół powierzchnię urozmaicają liczne bezodpływowe zagłębienia zarośniętych jezior, bądź rynien (np. jez. Kłączno). Sandry, posiadające gleby nieurodzajne, porośnięte są przeważnie lasami sosnowymi. Największą przestrzeń w opisywanym regionie zajmuje strefa moren czołowych. W jej obszarze lądolód zatrzymał się najdłużej. Być może powracał tu kilkakrotnie, gromadząc w dużej obfitości materiał skalny, naniesiony ze Skandynawii. Stworzył on różnej wielkości wzgórza, pagórki i wały morenowe, o bardzo zróżnicowanych wysokościach względnych. Sięgają one niekiedy kilkudziesięciu metrów. Najwyższym wzniesieniem w tej strefie jest na południu Góra Siemierzycka (256 m n.p.m.), a na wschodzie - kulminacja 236 m n.p.m. w pobliżu Gołczewa. W strefie tej napotyka się też duże nagromadzenie głazów narzutowych, wytopiska oraz liczne rynny, wypełnione często jeziorami (np. Mądrzechowskie, Żukowskie, Glinowskie), a także wykorzystywane przez rzeki (Kamienica, Bytówka).
Bardzo często spotyka się na szlakach turystycznych głazy narzutowe, z których kilka posiada wymiary pomnikowe (np. Studzienice, Grzmiąca).
Na północ od Bytowa, na najbliższym zapleczu moren czołowych, ciągnie się wysoczyzna morenowa (160-170 m n.p.m), reprezentująca strefę moreny dennej. Przeważnie falista, uformowana w łagodne wzniesienia. Między nimi rozsiane są liczne, różnej wielkości jeziora i tereny bagniste. Przeważają tu gleby gliniaste, średnio urodzajne. Obszar ten obniża się wyraźnie w kierunku ostatniej strefy - Pradoliny Pomorskiej. Jest to szeroki (ponad 5 km) pas doliny, będący śladem odpływu masy wód roztopowych lądolodu. Tą właśnie pradoliną płynie w swym górnym biegu rzeka Słupia. W obrębie tej strefy leży największe na opisywanym obszarze jezioro - Jasień (577 ha).


Wody

Wody Ziemia Bytowska obfituje w jeziora, które stanowią ważny składnik jej środowiska geograficznego. Liczy ponad 140 jezior o łącznej powierzchni powyżej 2100 ha. W większości są to jeziora rynnowe, a niejednokrotnie przepływają przez nie rzeczki. Pozostałe typy jezior ulegają szybkiemu procesowi zanikania. Stąd też wiele bagien i torfowisk zastąpiło obecnie miejsca dawnych jezior. Największym i zarazem najdłuższym jeziorem regionu jest jez. Jasień (577 ha), najgłębszym - jez. Jeleń (33,2 m), najwyżej położone jest jez. Piaszno (198 m n.p.m.), a najniżej - jez. Godzierz (85 m n.p.m). Dużych jezior o powierzchni powyżej 50 ha jest ogółem 15. Jednak najliczniejszą grupę stanowią jeziora o powierzchni 1-5 ha (ponad 70). Wiele z nich należy do typu oligotroficznego (skąpożywnego), z charakterystyczną roślinnością lobeliową. Opisywany obszar leży prawie w całości w dorzeczu rzek tzw. Przymorza. Jedynie niewielka południowo-wschodnia jego część należy do dorzecza Wisły (strefa sandrów). Sieć rzeczna jest bogata. Najważniejszymi rzekami uchodzącymi do Bałtyku są Słupia i Łupawa wraz z dopływami. Całkowita długość Słupi wynosi 180 km, a powierzchnia dorzecza - 1652 km2. Łupawa odwadnia niewielką, północno-wschodnią część regionu. Całkowita powierzchnia jej dorzecza wynosi 964 km2, a długość sięga 92 km.


Klimat

Opisywany region leży w krainie klimatycznej zwanej Pojezierzem Miastecko-Bytowskim. Jest to kraina o najsurowszych warunkach klimatycznych w tej części pojezierzy pomorskich. Najzimniejszym miesiącem jest styczeń (średnia temperatura - 2,9 stopni C), najcieplejszym natomiast lipiec (+16,2 stopni C). Pogodny jest wrzesień (+11,6 stopni C) oraz październik (+6,7 stopni C). Są to miesiące okresu zwanego Złotą Kaszubską Jesienią. Liczba dni z pokrywą śnieżną jest największa wśród krain klimatycznych dzielnicy pomorskiej i wynosi 50-70 dni. Z racji dobrych warunków terenowych, sprzyja to rozwijaniu sportów zimowych. Podobnie opady atmosferyczne należą do najwyższych na pojezierzach. Ich suma roczna wynosi 650-750 mm Jednak w poszczególnych miesiącach obserwuje się duże wahania. Wiatry przeważają z zachodu (około 50%), najrzadziej wieją z północy i południa.


Przyroda

Szata roślinna jest stosunkowo młodym elementem tutejszego środowiska. Cechuje ją przede wszystkim duża lesistość (około 41% powierzchni). Głównym i znamiennym jej składnikiem jest buk, któremu często towarzyszy dąb i sosna. Lasy bukowe charakteryzuje liczny udział traw i storczyków. Poza tym w cienistych wąwozach oraz nad strumieniami skupiają się różne gatunki ziół. Na morenowych piaskach zwałowych rosną lasy bukowe, a na glebach torfowiskowych występują lasy sosnowe z brzozą omszałą w poszyciu. Wilgotne piaski wzniesień morenowych porastają bory sosnowe typu wrzosowiskowego. Natomiast na obszarze sandru i w dnie pradoliny przewagę mają bory sosnowe typu czernicowego (bardzo rzadko bagiennego).
Niektóre fragmenty przyrody zachowały się w stanie niemal pierwotnym. Będą one stanowiły rezerwaty leśno-jeziorne (okolice Sierzna, Masłowic,Bytowa , Jasienia i Borzytuchomia). Z pojedynczych okazów, które można zaliczyć do pomników, wyróżnić należy dęby (Gostkowo, Grabówek), jesiony (Motarzyno) i cisy (Niepoględzie). Ważnym składnikiem krajobrazu są torfowiska. Na dziale wodnym moreny czołowej i w jej sąsiedztwie przeważają torfowiska wysokie. Zbudowane są z mchów torfowców i odznaczają się wypukłymi, stale narastającymi kępkami. Porasta je szereg charakterystycznych roślin z rodziny wrzosowatych i turzycowatych (m. inn. żurawina błotna, modrzewica zwyczajna i borówka bagienna). W jeziorach oligotroficznych zachowały się wodne rośliny reliktowe, które pojawiły się około 5-7 tys. lat p.n.e., kiedy Bałtyk tworzył tzw. jezioro ancylusowe. Są nimi przede wszystkim poryblin kolczasty i jeziorny, brzeżyca jednokwiatowa oraz lobelia jeziorna.

Świat zwierząt reprezentuje głównie zwierzyna łowna - sarny i jelenie, rzadziej dziki, zające i kuny leśne. Nad jeziorami i bagnami lubią przebywać czaple siwe, łabędzie nieme, dzikie kaczki oraz perkozy. W najbardziej odludnych okolicach leśnych można spotkać żurawie i czarne bociany. Nad jez. Jeleń gnieżdżą się także kormorany. Swego rodzaju rzadkością jest unikalne stanowisko bielika (w pobliżu Sitna). W jeziorach i ciekach występują prawie wszystkie gatunki ryb tej strefy geograficznej.

Stronę opracowano na podstawie: "Bytów i okolice" - przewodnik - T. Garczyński, Poznań 1977