GEOGRAFIA

Pojezierza bytowskiego

Polozenie i krajobraz

Region lezy w strefie wododzialowej Pojezierza Zachodniopomorskiego i skrajnie polnocnych partii Pojezierza Poludniowopomorskiego. Naturalne granice rzeczne wystepuja na zachodzie wzdluz Kamienicy a na polnocy - wzdluz Skotawy i lupawy; granice jeziorne natomiast - nad jeziorami Mausz, Sominskim, BrzeŸnem i Kamienicznym.

Ziemia bytowska ma niezwykle urozmaicona rzeŸbe terenu. Zawiera ona prawie wszystkie elementy krajobrazowe, jakie w swym erozyjnym dzialaniu pozostawily ladolody skandynawskie i ich wody roztopowe. W epoce lodowcowej - pleistocenie - ladolody trzykrotnie pokryly Pomorze. W trzecim stadiale zlodowacenia, tzw. baltyckim (ok. 20-15 tys. lat temu) nastapil okres dluzszego postoju ladolodu na linii, ktora wyznacza obecnie glowny wal moren pomorskich. Idac od poludniowego kranca regionu ku polnocy wyrozniamy cztery strefy geomorfologiczne: sandrow, moren czolowych, moren dennych i Pradoline Pomorska. W poludniowo-wschodniej rubiezy, w okolicy wsi Sominy, rozpoczyna sie strefa sandrow i rozbudowuje sie szeroko ku poludniowi do rowniny zwanej Sandrem Tucholskim. Te monotonna na ogol powierzchnie urozmaicaja liczne bezodplywowe zaglebienia zarosnietych jezior, badŸ rynien (np. jez. Klaczno). Sandry, posiadajace gleby nieurodzajne, porosniete sa przewaznie lasami sosnowymi. Najwieksza przestrzen w opisywanym regionie zajmuje strefa moren czolowych. W jej obszarze ladolod zatrzymal sie najdluzej. Byc moze powracal tu kilkakrotnie, gromadzac w duzej obfitosci material skalny, naniesiony ze Skandynawii. Stworzyl on roznej wielkosci wzgorza, pagorki i waly morenowe, o bardzo zroznicowanych wysokosciach wzglednych. Siegaja one niekiedy kilkudziesieciu metrow. Najwyzszym wzniesieniem w tej strefie jest na poludniu Gora Siemierzycka (256 m n.p.m.), a na wschodzie - kulminacja 236 m n.p.m. w poblizu Golczewa. W strefie tej napotyka sie tez duze nagromadzenie glazow narzutowych, wytopiska oraz liczne rynny, wypelnione czesto jeziorami (np. Madrzechowskie, Zukowskie, Glinowskie), a takze wykorzystywane przez rzeki (Kamienica, Bytowka).

Bardzo czesto spotyka sie na szlakach turystycznych glazy narzutowe, z ktorych kilka posiada wymiary pomnikowe (np. Studzienice, Grzmiaca).

Na polnoc od Bytowa, na najblizszym zapleczu moren czolowych, ciagnie sie wysoczyzna morenowa (160-170 m n.p.m), reprezentujaca strefe moreny dennej. Przewaznie falista, uformowana w lagodne wzniesienia. Miedzy nimi rozsiane sa liczne, roznej wielkosci jeziora i tereny bagniste. Przewazaja tu gleby gliniaste, srednio urodzajne. Obszar ten obniza sie wyraznie w kierunku ostatniej strefy - Pradoliny Pomorskiej. Jest to szeroki (ponad 5 km) pas doliny, bedacy sladem odplywu masy wod roztopowych ladolodu. Ta wlasnie pradolina plynie w swym gornym biegu rzeka Slupia. W obrebie tej strefy lezy najwieksze na opisywanym obszarze jezioro - Jasien (577 ha).

Wody

Wody Ziemia Bytowska obfituje w jeziora, ktore stanowia wazny skladnik jej srodowiska geograficznego. Liczy ponad 140 jezior o lacznej powierzchni powyzej 2100 ha. W wiekszosci sa to jeziora rynnowe, a niejednokrotnie przeplywaja przez nie rzeczki. Pozostale typy jezior ulegaja szybkiemu procesowi zanikania. Stad tez wiele bagien i torfowisk zastapilo obecnie miejsca dawnych jezior. Najwiekszym i zarazem najdluzszym jeziorem regionu jest jez. Jasien (577 ha), najglebszym - jez. Jelen (33,2 m), najwyzej polozone jest jez. Piaszno (198 m n.p.m.), a najnizej - jez. Godzierz (85 m n.p.m). Duzych jezior o powierzchni powyzej 50 ha jest ogolem 15. Jednak najliczniejsza grupe stanowia jeziora o powierzchni 1-5 ha (ponad 70). Wiele z nich nalezy do typu oligotroficznego (skapozywnego), z charakterystyczna roslinnoscia lobeliowa. Opisywany obszar lezy prawie w calosci w dorzeczu rzek tzw. Przymorza. Jedynie niewielka poludniowo-wschodnia jego czesc nalezy do dorzecza Wisly (strefa sandrow). Siec rzeczna jest bogata. Najwazniejszymi rzekami uchodzacymi do Baltyku sa Slupia i lupawa wraz z doplywami. Calkowita dlugosc Slupi wynosi 180 km, a powierzchnia dorzecza - 1652 km2. lupawa odwadnia niewielka, polnocno-wschodnia czesc regionu. Calkowita powierzchnia jej dorzecza wynosi 964 km2, a dlugosc siega 92 km.

Klimat

Opisywany region lezy w krainie klimatycznej zwanej Pojezierzem Miastecko-Bytowskim. Jest to kraina o najsurowszych warunkach klimatycznych w tej czesci pojezierzy pomorskich. Najzimniejszym miesiacem jest styczen (srednia temperatura - 2,9 stopni C), najcieplejszym natomiast lipiec (+16,2 stopni C). Pogodny jest wrzesien (+11,6 stopni C) oraz pazdziernik (+6,7 stopni C). Sa to miesiace okresu zwanego Zlota Kaszubska Jesienia. Liczba dni z pokrywa sniezna jest najwieksza wsrod krain klimatycznych dzielnicy pomorskiej i wynosi 50-70 dni. Z racji dobrych warunkow terenowych, sprzyja to rozwijaniu sportow zimowych. Podobnie opady atmosferyczne naleza do najwyzszych na pojezierzach. Ich suma roczna wynosi 650-750 mm Jednak w poszczegolnych miesiacach obserwuje sie duze wahania. Wiatry przewazaja z zachodu (okolo 50%), najrzadziej wieja z polnocy i poludnia.

Przyroda