Sołectwo Parchowo
Powierzchnia sołectwa 1910 ha, zamieszkuje 900 osób. Wieś położona na wzniesieniu w strefie
wzgórz moreny czołowej, 2 km na południe od rzeki Słupia, na pograniczu województw słupskiego
i gdańskiego.
Stara osada, wymieniona w źródłach już w roku 1252. Za panowania zakonu krzyżackiego od roku
1309 Parchowo należało do Starostwa Mirachowskiego, a od 1624 roku stanowiło odrębne
Starostwo Niegrodowe. Do roku 1653 posiadali je Szczepańscy, a od roku 1685-1720 Krokowscy.
W latach 1756/9 był tu starostą wojewoda miński - Jan Huelsen. Od 1772 roku Parchowo
przeszło pod panowanie pruskie. Przed II wojną światową Parchowo należało do Polski.
Neoromański kościół w Parchowie z 1854 roku pobudowany został z cegły palonej. W kościele
znajduje się barokowa chrzcielnica. Cmentarz z II połowy XIX wieku z zachowaną częścią
grobów, czytelnym układem mogił i dobrze zachowaną zielenią (kilkusetletnie dęby).
W Parchowie szczególnie charakterystyczne są tzw. wybudowania, stanowiące przysiółki,
położone między wzgórzami, pod lasem albo nad jeziorem czy rzeką. Składają się z kilku
gospodarstw i mają swoje odrębne nazwy np. Frydrychowo, Wiślany, Karłowo, Zielony Dwór,
Parchowski Bór.
Tuż obok wsi ślady wczesnośredniowiecznego grodziska nizinnego z VII-IX wieku o
pierścieniowatym kształcie. Parchowo oddalone jest od jezior
Mausz , Stropno, Księże i Żukówko o ok. 3 km.
- W m. Frydrychowo nad jeziorem Mausz położony jest ośrodek wypoczynkowy "Dalmor", który prowadzi działalność przez cały rok. Posiada pawilon murowany na 93 miejsca oraz 60 domków campingowych na 180 miejsc (czynne tylko w sezonie). Ośrodek posiada przystań, kąpielisko, boisko sportowe, kort tenisowy, łodzie kajaki, rowery wodne.
- We wsi skupiają się obiekty usługowe w zakresie oświaty, zdrowia, handlu, gastronomii,
administracji, obsługi rolnictwa, rzemiosła i turystyki.
- W odległości ok. 1 km od centrum wsi, przy bocznej drodze prowadzącej do jeziora Mausz
znajduje się pole namiotowe wyposażone w wodę, sanitariaty i energię elektryczną. Odległość od
jez. Mausz ok. 1,5 km.
- Tereny do zagospodarowania:
- - w południowo-wschodniej części wsi planuje się teren o pow. 10,3 ha pod budownictwo
jednorodzinne.
- - od strony północno-zachodniej na zboczu rzeki Stropna o wysokich walorach widokowych
planuje się teren o pow. 2,65 ha (wł. prywatna) i 0,72 ha (wł. gminy) dla pensjonatów
turystycznych z funkcją towarzyszącą - rolniczą;
- - od strony północno-wschodniej obszar 0,44 ha na usługi rzemieślnicze.
- W okolicy jez. Mausz przeznaczono teren umożliwiający powstanie 150 działek letniskowych oraz
7,73 ha przeznaczony pod funkcję turystyczną z możliwością pobudowania ośrodka wczasowego,
hotelu, itp.
- Zakłady rzemieślnicze:
- murarstwo, ślusarstwo, kotlarstwo, betoniarstwo, kamieniarstwo, stolarstwo, blacharsko-dekarski,
fryzjerstwo, wyrób galanterii w drewnie, rękodzieło artystyczne.
- Kwatery prywatne:
- 1. Baran Zbigniew - Leśniczówka Parchowo
- 2. Reszka Maria - Parchowo, ul. Kartuska 4
- 3. Bukowski Klemens - Parchowo, ul. Kościerska 7
- 4. Bronk Jan - Parchowo, ul. Kartuska 29
Sołectwo Gołczewo
Oddalone jest od Parchowa o 2 km, w bliskim sąsiedztwie jez. Stropno , otoczone lasami.
Powierzchnia sołectwa wynosi 843 ha i zamieszkuje je 280 osób.
Krajobraz pagórkowaty o bardzo bogatej rzeźbie i urozmaiconym użytkowaniu. Lasy obfitują w
runo leśne i zwierzynę. Droga Gołczewo - Jeleńcz ma wybitne walory krajoznawcze - przechodzi
przez wzgórza morenowe.
- Obszar bogaty w zabytkowe obiekty archeologiczne. Znajduje się cmentarzysko ludności kultury
pomorskiej z grobami skrzynkowymi, kurhan wczesnośredniowieczny, osada wielokultowa, osada
wczesnośredniowieczna.
- Do zagospodarowania turystycznego przeznaczony jest grunt o pow. 0,6 ha.
- Zakłady rzemieślnicze: kominiarstwo i murarstwo.
Sołectwo Grabowo
Położone jest we wschodniej części gminy na obszarze 613 ha w bezpośrednim sąsiedztwie
jeziora Mausz . Zamieszkane jest przez 50 osób. Liczba ta w sezonie zwiększa się ok 4 razy.
- Przeważająca część obszaru tego sołectwa stanowią lasy, pośród których porozrzucane są osady leśne. W bliskim sąsiedztwie jez. Mausz znajduje się kompleks zagospodarowanych działek letniskowych oraz ośrodki wczasowe.
- Ośrodek Wypoczynkowy "Przemysłówka" czynny w sezonie posiada 85 miejsc noclegowych, wyposażony w przystań, kąpielisko boisko sportowe, wypożyczalnię sprzętu wodnego, kort tenisowy.
W pobliżu jeziora, w pięknie położonym miejscu, w trakcie budowy znajduje się kaplica rzymsko- katolicka.
- Wśród zabytków archeologicznych zachowały się: cmentarzysko kurhanów (10 kurhanów)
ludności kultury łużyckiej oraz cmentarzysko płaskie ludności kultury łużyckiej.
- Do zagospodarowania turystycznego przeznaczonych jest 0,4 ha gruntów pod budownictwo pensjonatowe.
Sołectwo Jeleńcz
Zamieszkuje 114 osób. Powierzchnia sołectwa wynosi 418 ha.
- Sołectwo Jeleńcz sąsiaduje z Gołczewem. Podobny, pagórkowaty teren o urozmaiconej rzeźbie i użytkowaniu w sąsiedztwie jez.
Stropno.
- Teren do zagospodarowania ok. 5 ha - na stoku pagórka z pięknymi widokami na jezioro i lasy oraz urozmaiconej rzeźbie. Planowana jest wieś wypoczynkowa na 30 domków z usługami gastronomicznymi.
Sołectwo Sylczno
Położone jest w południowo-wschodniej części gminy. Zamieszkane jest przez 280 osób.
Wieś typowo rolnicza, oddalona jest od jez.
Sumin o 2 km. Całe sołectwo porośnięte jest
przepięknymi jałowcami, jeden z nich stanowi pomnik przyrody (wys. 5,5 m, obwód 110 cm).
We wsi znajduje się pochodący z końca XVIII wieku drewniany budynek mieszkalny będący własnością Nadleśnictwa Lipusz. Na terenie sołectwa znajduje się również strefa występowania kurhanów.
- Do zainwestowania turystycznego przeznaczonych jest na terenie sołectwa Sylczno 10 ha
gruntów pod pensjonaty, domy wypoczynkowe, tereny sportowe oraz pole namiotowe.
- Zakłady rzemieślnicze: stolarstwo
Sołectwo Chośnica
Leży w północno-zachodnie części gminy. Powierzchnia sołectwa wynosi 2.32 ha. Wieś
Chośnica jest położona w odległości 3 km od jeziora Jasień (580 ha). Jest to osada z młodszego
okresu przedrzymskiego i wczesnego okresu wpływów rzymskich. Na terenie sołectwa znajduje
się rezerwat przyrody o pow. 216 ha "Jeziorka Chośnickie". Znajdują się tam stanowiska
chronionych gatunków roślin naczyniowych, rośliny wysokotorfowiskowe (rosiczka długolistna,
bagnica zwyczajna, bagno zw., wrzosiec zwyczajny). W lasach boru suchego występują rzadkie
gatunki charakterystyczne, takie jak: goździk piaskowy, goździk wycięty. Sołectwo otoczone jest
borem sosnowym obfitującym w runo leśne i zwierzynę łowną.
- Tereny do zagospodarowania i zainwestowania turystycznego na terenie tego sołectwa to 14 ha
gruntów przeznaczonych pod domy wypoczynkowe i pensjonaty.
- Zakłady rzemieślnicze: ciesielstwo, murarstwo
- Kwatery prywatne:
- - Józef Cichosz, Chośnica 18, 77-122 Jasień
- - Ryszard Markowski, Chośnica 1, 77-122 Jasień
Sołectwo Żukówko
Powierzchnia 1543 ha. Żukówko jest to niezbyt duża wieś o starym planie zabudowy, położona w pagórkowatej okolicy (188 m n.p.m.). Jedna z najstarszych wsi. Wymieniona w źródłach już w 1252 roku. Należała niegdyś do zakonu kartuzów. W roku 1919 powraca do Polski, ale już 13 września 1920 roku znowu utracona na rzecz Niemiec.
Opodal położone w niecce rynnowej jez.
Żukowskie stanowiące w latach 1918-1939 naturalny, fragment granicy polsko-niemieckiej. Wody jego, bardzo rybne, obfitują m.inn. w pstrągi i lipienie. Dużo dogodnych miejsc do biwakowania. Przez jez.
Żukowskie przepływa rzeka Słupia - znany szlak kajakowy.
- Tereny do zagospodarowania:
- - obszar 3,65 ha położony na południowym stoku pagórka (170-175 m n.p.m.). Z terenu widoki na niewielkie pagórki i obniżenie terenu. Na południu leży wspaniale zachowany w nie zmienionym stanie kompleks lasów lobeliowych. Dwa spośród nich są rezerwatami przyrody. We wskazanym obszarze planowany jest zespół kilkunastu domków letniskowych i pensjonat na 30 miejsc.
- - 2 km na północ osada leśna Bylina. Krajobraz wsi przypomina podgórski. Jest to enklawa bardzo słabych gleb. Bylinę otaczają prawie dzikie tereny o urozmaiconym, pojeziernym krajobrazie. W bliskości wsi rozległy kompleks borów sosnowych, wśród których położone są liczne przepiękne jeziorka.
- Tereny gminne ok. 8 ha przeznaczono na usługi turystyczne w formach domków letniskowych, pensjonatów, domów turystycznych, schronisk.
- Soszyca - wieś bardzo interesująca krajobrazowo ze względu na malowniczość doliny Słupi. Znajduje się tu pracująca elektrownia wodna uruchomiona w 1886 roku - jest ona najstarszą czynną elektrownią wodną w Europie.
- Planowany rozwój terenów letniskowych to około 35 działek przeznaczonych pod różne formy zainwestowania turystycznego.
- Zakłady rzemieślnicze: instalatorstwo elektryczne
Sołectwo Nakla
Powierzchnia sołectwa 1895 ha, ludność 590 osób. Wieś położona u podnóża wzgórz moreny czołowej. W pobliżu wzniesienie 260 m n.p.m. Oddalona o 1 km od drogi głównej Bytów - Kościerzyna, 14 km na wschód od Bytowa.
- Stara osada, należała w 1253 roku do biskupstwa kujawskiego, w XIV wieku do Krzyżaków, a później do starostwa mirachowskiego. Wieś chłopska na prawie polskim. W okresie intensywnej gospodarki folwarcznej nie przechodziła większych przemian. W XIX wieku własność rządowa. Zabytkowy kształt owalnicowy osady jest wyraźnie związany z wydłużonym jeziorkiem istniejącym niegdyś w środku wsi. Układ dróg ma charakter dośrodkowy, a przy głównej drodze - zabudowa ulicowa. Niegdyś ośrodek jarmarstwa. Wyrabiano tu ceramikę glazurową z gliny.
- Znajduje się tutaj dużo głazów polodowcowych, niektóre z nich stanowią pomniki przyrody. 3 km na północny-zachód znajduje się rynnowe jez. Glinowskie o pow. 53 ha, średnia głębokość 6,3 m. W granicach gminy znajduje się jego północna część. Jest to jezioro źródliskowe, o niewielkim odpływie w kierunku jez. Stropno. W zbiorniku stwierdzono roślinność charakterystyczną dla jezior o kryształowo czystej wodzie. Należą do nich m.inn. lobelia jeziorna, poryblin jeziorny oraz brzeżyca jednokwiatowa. Wymienione gatunku występują w strefie litoralnej jeziora.
Tereny w pobliżu jeziora stanowią własność prywatną, w planie zagospodarowania przestrzennego przeznaczone są pod budownictwo jednorodzinne. W pobliżu drogi przepiękne miejsca z widokiem obejmującym jez. Glinkowskie.
- We wsi znajduje się kościół z ciekawą architekturą, dom kultury, biblioteka, poczta, szkoła, działa młodzieżowy zespół folklorystyczny "Modraczki", który kultywuje tradycje kaszubskie w tańcach i śpiewie.
- W Nakli znajduje się kilka obiektów zabytkowych budownictwa mieszkaniowego będących w ewidencji wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Są to budynki mieszkalne, drewniane, powstałe u schyłku XIX i na początku XX wieku.
- Zakłady rzemieślnicze:
- - murarstwo, tynkarstwo,
- - ciesielstwo,
- - instalatorstwo sanitarne i gazowe,
- - usługi transportowe,
- - ślusarstwo
- Kwatery prywatne:
- - Franciszek Kurkowski, Nakla 78a, 77-127 Nakla
Sołectwo Jamno
Powierzchnia 1127 ha, ludność 380 osób.
- Wieś o starych, kaszubskich tradycjach, położona w obniżeniu terenowym - 1 km na południe od jez.
Żukowskiego przy drodze Bytów-Kartuzy.
Dawna wieś łanowa, czynszowa, lokalna na prawie niemieckim po roku 1370. Kształt zabudowy placowo-ulicowy. W XIX wieku kwitło tu rzemiosło ludowe. Przed II wojną światową miejscowość należała do Polski.
- W okolicy dwa grodziska, będące śladami osadnictwa obronnego. 1 km na północ rozciąga się rynnowe jez.
Żukowskie , dogodny początek spływu kajakowego rzeką Słupią.
- Zakłady rzemieślnicze:
- - kołodziejstwo,
- - stolarstwo,
- - krawiectwo,
- - mechanika pojazdowa.
- Miejsca noclegowe:
- - Zofia Pruszak, Jamno 31, 77-124 Parchowo
Sołectwo Nowa Wieś
Położone jest w północno- zachodniej części gminy, sąsiadując z gminą Czarna Dąbrówka. Powierzchnia 461 ha.
W granicach sołectwa znajduje się cmentarzysko ludności kultury pomorskiej z grobami skrzynkowymi, szczątki osady wielokulturowej oraz osady ludności łużyckiej.
- W środku wsi znajduje się mały zbiornik wodny, u którego brzegów położone są zagrody wiejskie. W odległości 1 km od Nowej Wsi w kierunku Jasienia, w przysiółku Baranowo, na powierzchni ok. 4 ha planowane jest powstanie osady turystycznej.
Obszar sołectwa jest w ogromnej części porośnięty lasami, w których obfitość grzybów zachęca do częstych spacerów.